Czy Wrocław to Miasto 60+?

Centralnym punktem debaty jest zawsze dyskusja dotycząca szeroko rozumianej kultury, w jej wzajemnych powiązaniach z innymi sferami życia, głównie ekonomiczną i edukacyjną. Formuła Akademii stanowi nie tylko próbę krytycznej dyskusji podjętej wobec kondycji kulturalnej społeczeństw oraz miast, ale także punkt wyjścia dla wypracowania innowacyjnych rozwiązań, które mogłyby okazać się rozwiązaniem problemów poddanych diagnozie. Trzygodzinne spotkanie dotyczące środowiska wrocławskich seniorów poprowadził Jacek Żakowski – dziennikarz i publicysta.

Wśród zaproszonych gości i panelistów byli: doktor Paweł Kubicki – adiunkt w Instytucie Gospodarstwa Społecznego SGH oraz badacz w Instytucie Badań Edukacyjnych; Dorota Whitten – jedna z inicjatorek nadodrzańskiej Rady Seniorów, z Infopunktu Łokietka 5; Irena Brojek – reprezentująca nadodrzańską Radę Seniorów i prowadząca blog „kot na gałęzi” oraz Robert Pawliszko – kierownik Wrocławskiego Centrum Seniora. Sala kinowa wypełniona była widzami w różnym wieku, jednak z przewagą tych w wieku senioralnym, którzy licznie przybyli na spotkanie, chętni na zgłębianie wiedzy na temat kondycji społeczno-kulturalnej ich samych oraz na własny udział i głos w debacie. Wieczór w kinowej przestrzeni obfitował w wiele interesujących informacji, konkluzji i przemyśleń, wypowiedzi panelistów przeplatanych głosami uczestników oraz prowadzącego debatę. Postawiono wiele pytań, z których niektóre pozostawiono bez odpowiedzi...

Gość specjalny, doktor Paweł Kubicki, przedstawił prognozę demograficzną starzenia się, z której wynikało, że seniorzy, ze względu na wydłużający się wiek i aktywność, stanowią temat modny, zyskowny, budzący zainteresowanie wielu firm i instytucji. Od 2011 roku zmieniło się także podejście Rządu RP oraz zainteresowanie osobami niepełnosprawnymi i starszymi. Ekspert zaprezentował również wyniki badań dotyczące potrzeb seniorów, mówiące o tym, iż dopiero po zaspokojeniu aspektu bytowego, mieszkaniowego oraz finansowego, seniorzy są skłonni i otwarci na dalsze działanie oraz rozwój. W tym miejscu prowadzący debatę, redaktor Żakowski, przytoczył wyniki amerykańskich badań związanych z poczuciem szczęścia seniorów, warunkowanym „robieniem tego, co zawsze, ale w towarzystwie”.

Doktor Kubicki zwrócił uwagę na osoby, które „nie mogą dogonić aktywnego starzenia się”, czyli samotnych, potrzebujących stałego wsparcia i pomocy „w wyjściu z domu”. Opierając się na własnych badaniach przedstawił podział współczesnych seniorów na pięć grup: prorodzinnych, poszukiwaczy wrażeń, wykluczonych, elitę i nieformalnych. Wymienił również elementy kapitału, którym dysponują seniorzy: czas, pieniądze, umiejętności, jednocześnie wywołując pytanie o sposoby efektywnego zagospodarowania tymi zasobami. Podjął także wątek stygmatyzowania starości oraz celowości powoływania i skuteczności funkcjonowania rad seniorów działających przy prezydentach miast, co wywołało żywą dyskusję wśród uczestników debaty.

Robert Pawliszko w swej wypowiedzi przedstawił fenomen Wrocławskiej Rady ds. Seniorów przy Prezydencie Miasta Wrocławia, której szeregi zasilają eksperci różnych środowisk i dyscyplin naukowych. Opisał dobre praktyki wobec osób starszych we Wrocławiu, które są realizowane między innymi przez działalność stowarzyszeń, klubów seniora oraz UTW, których inicjatorką była dr Walentyna Wnuk. Połączenie ich i powstawanie przy uczelniach wyższych podnosi ich rangę i nadaje edukacyjnego charakteru. Kierownik przedstawił wielowymiarową działalność Wrocławskiego Centrum Seniora, podkreślając ideę związaną z „dawaniem dobrej informacji” seniorom, dzięki której mogą dążyć ku aktywności. Wspomniał o Wrocławskiej Karcie Seniora oraz różnorodnych usługach dedykowanych dla seniorów, które to dają im możliwość i prawo wyboru, tym samym niwelując zjawisko stygmatyzacji. Nawiązał także do międzypokoleniowych projektów wrocławskich, podejmowanych przez różne instytucje i zmierzających do zmiany podejścia wobec starości, łamania stereotypów, integracji społecznej oraz substytutu dziadka, babci i wnuka. Doprowadziło to do żywej dyskusji dotyczącej problemu migracji i zanikania więzi rodzinnych.

W temacie osób niesamodzielnych Robert Pawliszko zwrócił uwagę na konieczność opieki jednych seniorów przez drugich, na co wpływa wydłużający się czas starości, nie tylko średnia wieku. Taki system opieki jest już realizowany, a jego przykłady były przytaczane przez obecne na debacie seniorki, realizujące tego rodzaju działania. Doktor Kubicki dodał, że problem ten dotyczy generacji 80+, i to jej należy głównie pomagać, przeznaczając na ten cel nakłady finansowe. Problem jednak tkwi, zdaniem doktora, w dostępności projektów i środków, które głównie lokowane są w aktywizację seniorów, a nie w opiekę i zdrowie. Tym bardziej cenne wydają się być inicjatywy oddolne seniorów, które podczas debaty ujawniły się, zarówno wśród uczestników jak i zaproszonych gości. Wypowiadali się członkowie klubów seniora i UTW oraz działacze organizacji pozarządowych, między innymi Marek Ferenc – prezes Fundacji Aktywny Senior, który przybliżył kategorie co-housingu i wspólnot domowych, realizowanych przez niego programów przeciwdziałających wykluczeniu i samotności osób starszych oraz problemów mieszkaniowych, związanych z aktywizacją i integracją społeczną. Przykładem dobrej praktyki jest także działalność seniorów z Nadodrza, którą podczas debaty przedstawiły reprezentantki tego środowiska: Dorota Whitten oraz Irena Brojek. Okoliczności zawiązania się grupy aktywnych seniorów oraz nadodrzańskiej rady opowiedziała pani Whitten, podkreślając, że seniorzy mają niskie poczucie sprawstwa, co utrudniało zgromadzenie seniorów i pobudzenie ich do działania. Wiązało się to z pracą nad ich motywacją, a „wabikiem” do tego okazały się być kursy komputerowe, cieszące się dużym powodzeniem. Inicjatywy seniorów z Nadodrza przybliżyła pani Brojek wymieniając wśród nich między innymi kawiarenkę społeczną, specjały Nadodrza czy bibliotekę sąsiedzką. Dorota Whitten podkreśliła międzypokoleniowy charakter ich działalności oraz fenomen w aktywizacji seniorów działający na zasadzie kuli śniegowej, co wpływa na to, że średnio piętnastu seniorów aktywizuje kolejnych dwóch. W atmosferze zasłuchania i skupieniu na podjętej tego wieczoru problematyce oraz wzajemnej wymianie poglądów, przyszedł czas na podsumowanie spotkania, którego dokonali Paweł Kubicki i Jacek Żakowski. Pierwszy z nich podkreślił wagę i udział inicjatyw oddolnych w systemie aktywizacji seniorów. Postawił również pytania o wybór priorytetów i obszarów czy działań horyzontalnych oraz o sposoby na efektywne gospodarowanie kapitałem osób starszych, czyli czasem, pieniędzmi i umiejętnościami. Żakowski dodał, że kluczowe wydają się być zadania samorządów lokalnych, głównie w finansowaniu i partycypowaniu inicjatyw oddolnych, co wpisywałoby się w zmianę świadomości i systemowego podejścia do seniorów oraz otwartość wobec nich i ich różnorodność, dedykowanie projektów dla nich, nie tylko ze względu na aspekt metrykalny. Cenne jest bowiem, co podkreślił prowadzący debatę, myślenie o seniorach jako o części społeczeństwa, a nie jak „o kosmitach”. Podsumowanie to zawierało w sobie opinie uczestników debaty, wygłoszone w trakcie jej trwania. Debata, rozpoczęta wieczorową porą w kinowej sali, dobiegła końca, ale nie zakończyła się problematyka, pełna pytań bez odpowiedzi, które pozostały do wypracowania na warsztacie Miasto 60+, realizowanym następnego dnia, na który redaktor Żakowski serdecznie zapraszał uczestników debaty.