„Feministka z dredami staje się symbolem” [WYWIAD]

Michał Hernes: Czy zaskoczył pana Nobel dla Olgi Tokarczuk?
Karol Maliszewski: Tak, zaskoczył. Myślałem, że dostanie za jakieś siedem lat, że raczej nie teraz. Ale to znaczy, że świat przyśpieszył i już jest gotowy na przyjęcie i szybkie przemyślenie idei podsuwanych przez jej książki, idei proponujących szybkie otrząśnięcie się ze starych, złych nawyków poznawczych i egzystencjalnych, i przebudzenie do nowego życia, w harmonii z tym wszystkim, co było spychane na bok i traktowane jako gorsze czy niepoważne. To coś prosi w jej książkach o głos, a ona sama prosi o włączenie się w pracę na rzecz odbudowy równowagi.

Są tacy, którzy uważają, że Tokarczuk dostała Nobla w kontrze do sytuacji politycznej w Polsce i za tematy, które podejmuje. Jak pan myśli - skąd ten werdykt?
Werdykt ma sens ideowy i filozoficzny, sens, o którym przed chwilą powiedziałem. Feministka z dredami staje się żywym symbolem konieczności dokonania szybkiej zmiany, przejścia z pozycji fundamentalistycznych na empatyczne i otwarte. Bez zaakceptowania czy uszanowania odmienności zginiemy, zadławimy się nacjonalizmem, martyrologią, klerykalizmem, konserwatyzmem itd. Świat przyszłości, jaki projektują jej książki, jest światem ocalonym od zagłady dzięki zmianie spojrzenia na porządek społeczny, na kobietę, dziecko, odmieńca, obcego, na zwierzę, przyrodę itd.  

CZYTAJ TEŻ: CZY NOBEL DLA TOKARCZUK JEST ZASŁUŻONY? PYTAMY EKSPERTA

Na czym jeszcze polega wyjątkowość i wielkość jej twórczości?
Obserwowałem jako przyjaciel i krytyk to, jak z poezji przechodzi do prozy, jak uzyskuje coraz szerszy, epicki oddech. Ale ten poetycki, obrazowy rdzeń w jej sposobie narracji pozostał, to dla mnie największa jego siła. Wiem, że wielu nie przepada za takim stylem. Ich strata. Dla mnie to święto, spełnienie pisarskich marzeń. Dojrzewałem, rozwijałem się z każdą jej książką jako czytelnik, ale też jako pisarz. Stąd to poczucie wyjątkowej więzi.

CZYTAJ TEŻ: RAFAŁ ZIEMKIEWICZ: TOKARCZUK JEST BENEFICJENTKĄ "DOBREJ ZMIANY"

Czy często spotyka pan Olgę Tokarczuk w Nowej Rudzie?
Kiedyś dość często, a odkąd przeniosła się do Wrocławia, zdecydowanie rzadziej, wtedy spotykamy się gdzieś w Polce, bo zdarza się, że prowadzę jej spotkania autorskie. Niebawem, po remoncie domu, wraca do Krajanowa, znów będziemy widzieć się częściej. Ale przez całe lata wędrowała z Krajanowa do Nowej Rudy, zbierając po drodze obserwacje, wrażenia, ludzkie historie. Pokochała nasze miasteczko, nawet jego brzydotę, która w jej książkach stała się dziwnie piękna.

Jak autorka "Biegunów" jest odbierana w Nowej Rudzie, jak odbierają ją okoliczni mieszkańcy?
Na jej spotkania autorskie przychodzą tłumy. Miejsc brakuje. Niektórzy nawet czytają jej książki, większość tylko chce zobaczyć i dotknąć sławnego człowieka. Teraz będzie jej trudniej. Bo do tej pory mogła się czuć bezpiecznie i anonimowo, chodząc sobie po rynku, grzebiąc w ciuchach w lumpeksie albo jedząc zupę w barze.

Czy literacki Nobel to zwieńczenie jej kariery i zbyt wysoko wywieszona poprzeczka, czy najlepsze dopiero przed panią Tokarczuk?
Siła, pracowitość, talent skumulowane w tej drobnej osóbce nie wyczerpią się nigdy. Kończy następną książkę i niech to będzie najkrótszym komentarzem. Gdyby dostała Nobla w wieku dziewięćdziesięciu lat to byłoby zwieńczenie kariery, teraz to tylko zdopinguje ją do dalszej, niesamowitej pracy.

CZYTAJ TEŻ: AGNIESZKA HOLLAND: NOBEL DLA TOKARCZUK JEST ABSOLUTNIE ZASŁUŻONY