Odkrywamy Wrocław: Pomnik Mikołaja Kopernika i dawny pałac śląskiego magnata

Na tym bezimiennym placu, między Promenadą Staromiejską a ulicami Piotra Skargi, Teatralną i Wierzbową, stał w latach 1827-1945 pałac śląskiego magnata ziemskiego i przemysłowego Carla Lazarusa Henckela von Donnersmarck (1772-1864). Zaprojektowany został przez Carla Ferdinanda Langhansa (syna Carla Gottharda Langhansa, projektanta Bramy Brandenburskiej w Berlinie i wrocławskiego pałacu Hatzfeldtów). Uznawany za najbardziej elegancką budowlę mieszkalną wzniesioną we Wrocławiu w 1. połowie XIX wieku, był jednym z ostatnich pałaców szlachty śląskiej powstałych w tym mieście.

W tym czasie ulica Wierzbowa przecinała ulicę Teatralną i biegła kawałek dalej na południe, docierając do Promenady, nazwanej po wojnie Staromiejską. Ów niezachowany, południowy odcinek ulicy Wierzbowej stanowi obecnie parking przed budynkiem przedsiębiorstwa geologicznego "Proxima", które zajmuje dawny pałac Leipzigerów, zaprojektowany przez architekta Carla Schmidta i zbudowany w latach 1872-74.

Nieistniejący dziś pałac Carla Lazarusa Henckela von Donnersmarck, który od 1868 roku był siedzibą Śląskiego Ziemstwa Generalnego, przetrwał oblężenie Festung Breslau w fatalnym stanie (był kompletnie wypalony) i jego ruiny rozebrano pięć lat po wojnie. W połowie lat 50. przy ulicy Teatralnej (numery 22-26) postawiono pierwszy niehistoryzujący budynek na Starym Mieście - blok projektu Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, którego południowa fasada otwiera się na plac, o którym mowa.

Budynek "Proximy" i dawny pałac na planie miasta z 1939 roku (kolor czerwony na dole).



fot. Wratislaviae Amici

W 1973 obchodzono Rok Kopernikański z okazji pięćsetlecia urodzin wielkiego, toruńskiego astronoma. Prawdopodobnie wtedy zdecydowano o uhonorowaniu Mikołaja Kopernika stosownym pomnikiem, na projekt którego rozpisano konkurs. Inicjatorami budowy pomnika było Towarzystwo Miłośników Wrocławia wspólnie z Towarzystwem Miłośników Astronomii.



Zwyciężyła koncepcja, której autorem był prof. Leon Podsiadły z wrocławskiej ASP. Powstał prosty w formie korpus postaci ze sztucznego kamienia, z symbolicznym układem heliocentrycznym na piersi, który wieńczy popiersie astronoma. W 1977 roku zamontowano tablicę z napisem "Wrocławianie Mikołajowi Kopernikowi 1473-1543". Dzieło to, stanowiące jedność kompozycyjną z sąsiednią wierzbą, zaliczane jest do ważniejszych przykładów współczesnej rzeźby plenerowej.

Obecnie otoczenie pomnika pozostawia wiele do życzenia. Posadzka placu - ułożona z podłużnych płyt, tworzących spore kwadraty, poprzedzielane pasami w ciemniejszym kolorze - jest mocno spękana i pełna ubytków. Gazony i krzewy wydają się również zaniedbane, jedynie prostokątny kwietnik przy skrzyżowaniu ulicy Piotra Skargi i Teatralnej na lato wypełnia się kolorowymi kwiatami. Ten łatwo dostępny plac w świetnej lokalizacji z wysokiej klasy dominantą rzeźbiarską zdecydowanie nie jest miejscem spotkań. Sam pomnik Kopernika również wydaje się być zapomniany i wielu wrocławian nie kojarzy ani jego formy, ani umiejscowienia w przestrzeni miejskiej. Obszar wart odkrycia, a przede wszystkim rewitalizacji.

----------------

W cyklu Odkrywamy Wrocław pisaliśmy o miejscach takich jak: WUWA, Arsenał, Uniwersytet Wrocławski, Ogród Botaniczny, nasyp kolejowy przy ul. Bogusławskiego i Nasypowej, Ogród Japoński, nasz własny plac Gwiazdy, o pomyśle budowy wieżowców zamiast Sukiennic w Rynku, legendarnych barach mlecznych, kampusie Politechniki, wzgórzu Bendera, Poltegorze, trzech wrocławskich lotniskach, o ulicy Szewskiej, początkach miasta, wrocławskim Manhattanie, ogrodach Ossolineum, młynie św. Klary, Solpolu... i wielu, wielu innych.

Wszystkie teksty z naszego cyklu znajdziecie w specjalnej zakładce.

Zapraszamy Was do współpracy przy jego tworzeniu. Piszcie do nas maile z propozycjami miejsc.