Po co powstał ten spektakl? Recenzja „Braci Karamazow”

Nie ukrywam, że starałem się szukać w nim cennych wartości, ale odnalazłem je jedynie w moich ukochanych cytatach (np.: "Okropnie chcę, żeby się ze mną ktoś ożenił, a potem porzucił, zdradził, odjechał. Ja nie chcę być szczęśliwa"). To jednak stanowczo za mało i możliwe, że Dostojewski przewraca się w grobie.

Reżyser Stanisław Melski podjął się trudnego i ambitnego zadania, biorąc na warsztat rzadko wystawiane na deskach teatru arcydzieło literatury. Niestety, nie poradził sobie z tym wyzwaniem. W architekturze książki „Bracia Karamazow” urzekły mnie wielkie tematy, intrygujące wątki i bohaterowie, którzy na długo mogą zapaść w pamięć. Melski postanowił wcielić się w architekta, który stworzył na podstawie tej powieści własny twór. I choć bardzo dobrze zna korytarze ze świata Dostojewskiego, okazało się, że to za mało, by zrealizować znakomity spektakl. – Przede wszystkim trzeba unikać kłamstwa, wszelkiego kłamstwa, zwłaszcza okłamywania siebie – napisał Dostojewski. W trakcie oglądania „Braci Karamazow” zastanawiałem się, czy Melski faktycznie wierzy, że jest dobrym reżyserem.

Problem polega na tym, że dramaty bohaterów były mi zupełnie obojętne, a Fiodor Karamazow (w tej roli irytujący Dariusz Bereski) był tak kuriozalny, że sam miałem ochotę go zabić i kibicowałem synom bohatera, by zrobili to jak najszybciej. Bereski zagrał tę postać w tak przerysowany i grafomański sposób, że nie mogłem na to patrzeć i tego słuchać.

Zastanawiałem się też, czy bohaterowie naprawdę muszą tak krzyczeć. Po kolejnym piskliwym krzyku rozpaczy w wykonaniu Moniki Bolly wybuchnąłem, niestety, śmiechem. Szkoda mi było młodych aktorów, zwłaszcza Błażeja Michalskiego w roli Aloszy Karamazowa. Nie była to wybitna rola, ale zagrał Aloszę dobrze i nie irytował mnie. Ta postać wydała mi się zresztą najciekawsza.

Muszę przyznać, że młodzi aktorzy bardzo się starali i to oni są najjaśniejszym punktem tego spektaklu. Dobre momenty mieli Marcin Piejaś, Alicja Baran i Iwona Stankiewicz, choć niestety i im zdarzały się gesty i zachowania, które psuły pozytywne wrażenie. Mające w sobie potencjał fragmenty były niszczone przez nadmierną aktorską ekspresję i brak tempa. Możliwe, że bardziej utalentowany i doświadczony reżyser wycisnąłby z tych aktorów coś więcej i mądrzej by nimi pokierował.

Interesująca wydała mi się natomiast minimalistyczna scenografia, a trwającą około godzinę druga część "Braci Karamazow" wypadła lepiej na tle pierwszych dwóch godzin, które były nudnawe i nierówne.  

W literackim pierwowzorze pada pytanie, „po co taki człowiek żyje?”. W trakcie oglądania nowego spektaklu Teatru Polskiego zastanawiałem się, po co została wystawiony. Współczuję uczniom ze szkół, którzy zapewne będą na niego chodzić i mogą się przez to zniechęcić do Dostojewskiego i do teatru.

Sposób, w jaki rosyjski mistrz pisał, jego refleksje, odczucia i wrażliwość były wyjątkowe. Nie można tego powiedzieć o przedstawieniu w reżyserii Stanisława Melskiego.