„Problemy, które są nam bliskie”. Fenomen teatru na faktach [WIDEO]

– Teatr dokumentalny tym się różni od klasycznego, że opowiada o problemach, które są nam bliskie. Zazwyczaj staramy się, żeby temat spektaklu był bardzo aktualny i związany z rzeczywistością, którą mamy za oknem. Teatr dokumentalny jest mówiony słowami ludzi i dzięki temu łatwiej nam się utożsamić z perspektywą bohatera, co bywa trudne w teatrze dramatycznym – mówi Dorota Bator, reżyserka spektaklu „Historja”, który opowiada o bajarzach. Dlaczego zdecydowała się właśnie na ten temat? – Poznałam bajarza i dowiedziałam się, że jest w Polsce więcej opowiadaczy. Bardzo mnie zaciekawiło ich podejście do życia, opowieści i baśni, które wydało mi się bardzo świeże – dodaje artystka.

Zainteresowała ją również wrażliwość bajarzy na opowieść i słowo, które ma dla nich moc. – Podobnie jak rytuał, który też jest związany z baśnią. To ciekawe, że opowieść może nam pomóc uporać się z pewnymi problemami. Zostało to pokazane w spektaklu „Historja”, w którym baśniowa opowieść o utracie koresponduje z historią o utraceniu córki przez matkę – wyjaśnia Dorota Bator. – To bardzo poważny temat, a baśń pozwala to oswoić. Może to być receptą dla ludzi wrażliwych na słowo, jak sobie z taką stratą poradzić – uważa reżyserka.

I zwraca uwagę na to, że kulturowa ciągłość opowiadania sobie baśni przetrwała do dzisiejszych czasów. – Mało o tym wiemy i nie jest u nas tak popularna jak na innych kontynentach, gdzie sztuka opowiadania jest traktowana na równi z tańcem, teatrem, filmem czy muzyką – podkreśla Bator.

Spektakl „Historja” będzie można zobaczyć na festiwalu Paragraf/Artykuł, który w czerwcu  odbędzie się w Instytucie Grotowskiego. – Każdy festiwal jest swego rodzaju zwrotem w naszym życiu, bo możemy się dzięki niemu dowiedzieć czegoś nowego. Paragraf/Artykuł może sprawić, że będziemy wiedzieli więcej na dane tematy i wyrobimy sobie na ich temat opinię – mówi reżyserka. Dla Bator jest to bardzo cenne.

– W teatrze dokumentalnym ważne jest, żeby uczciwie podchodzić do tematu i nie zakładać żadnych tez. Jeżeli zapraszamy widza do wspólnej refleksji na dany temat, wiąże się to z odpowiedzialnością, żeby podejść do tego uczciwie – dodała artystka. Cały wywiad można obejrzeć poniżej:

W programie imprezy znajdzie się 12 spektakli wystawianych na żywo, w tym 2 premiery, 8 dyskusji wokół przestrzegania i łamania podstawowych praw obywatelskich oraz 15 czytań performatywnych. W programie online znajdą się zaś transmisje dyskusji i czytań, a także rejestracje wywiadów z bohaterami opowieści czy krótkie filmy dokumentalne. – Festiwal „Teatru na faktach” to swoisty teatralny raport o stanie naszego kraju – podkreślają organizatorzy. I dodają, że wydarzenie objął honorowym patronatem rzecznik praw obywatelskich. "Paragraf/Artykuł” odbędzie się  w dniach 25-27 czerwca w Instytucie Grotowskiego.

Osiem artykułów

– Zestawienie dwóch słów – paragraf i artykuł – oraz oddzielenie ich niepozorną kreską kryje w sobie proste, ale jakże aktualne pytanie – czytamy w opisie wydarzenia. Jego organizatorzy pytają, czy każdej ze swobód obywatelskich odpowiada stosowny zapis w kodeksie karnym. – Paragrafy o różnych numerach i w różnych konfiguracjach zdają się coraz częściej towarzyszyć społecznej aktywności i manifestacjom w celu zachowania ładu publicznego – podkreślają. I zwracają uwagę na to, że artykuły Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, gwarantujące polskim obywatelkom i obywatelom szereg niezbywalnych i podstawowych praw, coraz częściej wydają się ulegać zawieszeniu.

Festiwal „Paragraf/Artykuł” koncentruje się na 8 wybranych artykułach z konstytucji: art. 32 [Równość i zakaz dyskryminacji], art. 65 [Wolność wykonywania zawodu], art. 75 [Ochrona lokatorów], art. 31 [Wolność i dopuszczalne ograniczenia], art. 40 [Zakaz tortur], art. 30 [Godność osobista], art. 74 [Ochrona środowiska], art. 38 [Prawo do ochrony życia], poruszając tematy społecznie aktualne i ważne.

Inspiracją dla kuratorów festiwalu, Krzysztofa Kopki i Jakuba Tabisza, była publikacja pt. „Z urzędu. Nieurzędowy raport ze skarg, rozmów, spotkań z Rzecznikiem Praw Obywatelskich VII Kadencji 2015–2020 Adamem Bodnarem”. Program festiwalu zbudowany jest z bloków tematycznych („artykułów”), opisujących obywatelskie prawa i obowiązki. Na każdy „artykuł” składają się połączone tematycznie: dyskusje o prawach obywatelskich i ich łamaniu, w których udział wezmą eksperci, aktywiści, twórcy i bohaterowie spektakli oraz publiczność; czytania performatywne, będące efektami kursów teatru dokumentalnego w ramach „Teatru na faktach” oraz zapowiedziami nowo powstających spektakli; spektakle zrealizowane w ciągu 3-letniej działalności „Teatru na faktach”.

– Twórcy na różne sposoby starają się poruszyć najważniejsze tematy z artykułów konstytucji, które podejmowane będą także podczas dyskusji – wyjaśniają organizatorzy wydarzenia. – Kiedy zajmujesz się teatrem dokumentalnym, nieustannie natykasz się na kwestię praw obywatelskich. Praw obywatelskich, które są łamane. Lekceważone. Omijane. Źle rozumiane – mówią kuratorzy. – W trakcie festiwalu opowiadamy o świecie widzianym oczami naszych bohaterek i bohaterów, ludzi żyjących dosłownie za oknem. Nie szukamy łatwych odpowiedzi – za dokumentalnymi scenariuszami kryją się setki godzin poszukiwań i rozmów. Każda historia, zdarzenie, postać na naszym festiwalu jest prawdziwa – dodają.

Szczególne miejsce w programie festiwalu poświęcono Białorusi. Czytanie performatywne „Białoruś. Cela” będzie pierwszą prezentacją scenariusza dokumentalnego opartego na historiach zebranych po zeszłorocznych protestach w białoruskich miastach. Scenariusz powstał na podstawie rozmów z migrantami z Białorusi oraz relacji więźniów i uchodźców politycznych.

Festiwal „Paragraf/Artykuł” będzie dostępny dla Głuchych, osób niewidomych i niedowidzących oraz osób z niepełnosprawnością ruchową. Na wybranych spektaklach będą wykorzystane audiodeskrypcja i tłumaczenie cieniowe na polski język migowy (dotychczas prawie niestosowane w Polsce).

Wszystkie wydarzenia online będą dostępne za darmo na Facebooku i YouTubie Instytutu Grotowskiego. Szczegóły znajdują się tutaj.