Staropolska mikstura lekiem na Covid? Sprawdzają to naukowcy z Wrocławia

To nie jest żart. To prawdziwe badania, prowadzone we Wrocławiu w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. Badacze pieczołowicie rekonstruują niegdyś stosowane mikstury lecznicze, zdobywając oryginalne składniki i korzystając z dawnych technologii. 

Przedmiotem badań jest m.in. teriak, wieloskładnikowa mikstura o konsystencji powideł , która wśród wielu innych zastosowań miała chronić przed wszelką zarazą. – Teriak był znany już w starożytności, a jego popularność trwała aż do XVIII wieku – mówi dr Maciej Włodarczyk z Katedry i Zakład Farmakognozji i Leku Roślinnego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. – Stosowano go praktycznie w całej Europie jako antidotum na zatrucia, ale szczególnie ceniono w czasie trwania epidemii. Miał chronić przed zachorowaniem i śmiercią, a więc przyjmowano go również profilaktycznie. 

Czy teriak pokona także koronawirusa?

– Na razie nic na to nie wskazuje –  przyznają dr Danuta Raj i dr Maciej Włodarczyk. Ale to dopiero pierwsze wnioski płynące z analizy składników mikstury. - Być może poszczególne składniki wchodzą między sobą w różnego rodzaju interakcje i okaże się, że wielowiekowa renoma tego leku jest zasłużona. Będzie to wiadomo dopiero po zakończeniu analizy zawartości związków czynnych oraz aktywności biologicznej zrekonstruowanych preparatów - słyszymy na uczelni.

W poszukiwaniu dawnych receptur historycy przeczesali dziesiątki dokumentów: staropolskich pamiętników, listów, diariuszy, ale także receptariuszy, dyspensatoriów, zielników i notatek miejskich (niektóre leki musiały być akceptowane przez rajców). 

Rozszyfrowanie aptekarskich zapisków to dopiero krok do sukcesu całego projektu. Potem trzeba było zdobyć poszczególne składniki. A  porzebne było m.in. mięso żmii czy wydzielina z gruczołów zapachowych bobra. Wrocławscy naukowcy zdobyli już większość składników Teriaku. Brakuje im już tylko opium, na którego zakup konieczna jest zgoda Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, bo jest to substancja narkotyczna. Gdy ten problem uda się rozwiązać, rozpocznie się proces odtwarzania, podczas którego naukowcy zamienią się w staropolskich aptekarzy.

– Podczas analizy fitochemicznej sprawdzamy, jakie składniki aktywne są w preparacie – tłumaczy dr Raj. – Często się okazuje, że z uwagi na sposób przygotowania traciły one swoje pierwotne właściwości. Przykładem jest konwalia, której kwiaty zawierają glikozydy nasercowe. Preparaty z niej wykonane mogłyby być stosowane jako nasercowe, gdyby XVII-wieczni aptekarze nie przygotowywali z niej destylatu. Glikozydy bowiem nie przechodzą do destylatu, więc preparat zostaje pozbawiony tego, co w roślinie leczniczo najcenniejsze.

W wykorzystaniu dawnych metod produkcji leków pomaga Muzeum Farmacji Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, udostępniając swoje eksponaty do projektu. Kilkusetletnie moździerze, stare pigulnice do wytwarzania „leczniczych kulek” i inne aptekarskie relikty przeszłości w nowoczesnym laboratorium Zakładu Farmakognozji i Leku Roślinnego UMW dostają drugie życie. Po odtworzeniu leku badacze poddadzą go gruntownej analizie. Wykażą, czy wysoka cena i dobra sława teriaku były uzasadnione nie tylko dlatego, że przez wiele stuleci pełnił jedynie rolę skutecznego placebo.