"Gdy rozum śpi budzą się potwory". Wystawa "Goya - Dali" we wrocławskim muzeum

Francisco Goya to malarz, grafik i rysownik, który pod koniec XVIII wieku wykonał 80. miedziorytów, w których krytycznie przedstawił ówczesne społeczeństwo. W 1803 roku w obawie przed sankcjami inkwizycji artysta podarował matryce i odbitki hiszpańskiemu królowi Karolowi IV. Zilustrowane w jego twórczości obyczaje i wszechobecne okrucieństwo, łączące się z nadużyciami niektórych warstw społecznych, do dziś wywołują silne emocje u widza.

– Uniwersalne treści tych rycin nieustannie piętnowały i demaskowały ogłupianie społeczeństw przez rządzących. Artysta, jako uczestnik i świadek historycznych wydarzeń epoki próbował dobitnie pokazać manipulacje ludzką psychiką. Odnosi się wrażenie, że mądre przesłania i malarska erudycja wizjonera hiszpańskiego oświecenia pozostają wciąż aktualne – podkreślają organizatorzy wystawy.

Wielu artystów z różnych epok inspirowało się „Kaprysami” – cyklem grafik, który wpłynął na prace twórców reprezentujących często odmienne kierunki w sztuce, takie jak romantyzm, impresjonizm, ekspresjonizm czy surrealizm.

– Najbardziej rozpoznawalnym przykładem ponownego wykorzystania tych dzieł wciąż jednak pozostaje cykl Salvadora Dalego stworzony w surrealistycznej estetyce. Po 180 latach (1973–1977) dokonał reinterpretacji miedziorytów, przerabiając je w technice suchej igły. Wszedł w dialog z malarzem epoki romantyzmu, komentując dzieła okiem surrealisty – można przeczytać w opisie wydarzenia.  

Grafiki w nowej interpretacji z pozoru niewiele różnią się od oryginalnych wersji. Artysta dodał do nich elementy charakterystyczne dla swojej twórczości, które nadały im oryginalności. – Już na pierwszy rzut oka w pracach Dalego dominuje kolor, który przełamuje monochromatyczność przedstawień Goi. W pracach Dalego odnaleźć można również szereg znaków rozpoznawczych twórczości hiszpańskiego surrealisty jak: miękkie zegary, żyrafy, skorupiaki, czy nagie kobiece ciała. Dalí, jak zawsze, również i tu popisał się bogatą wyobraźnią i pomysłowością dodając wiele symboli, których odczytywanie nadal nastręcza trudności historykom i krytykom sztuki. Każdej z grafik nadał także własny tytuł (za wyjątkiem grafiki „Gdy śpi rozum, budzą się potwory”). Dalí, przerabiając grafiki, bawi się dziełami mistrza, sprawia, że zyskują one nową wartość, wciąż jednak pozostając pod ich wielkim wrażeniem  - podkreślają organizatorzy wystawy.

Prezentowany na niej zbiór to kompletny cykl 80. rycin Francisco Goi wydrukowanych z oryginalnych płyt w latach 1821-1836 (częściowo już po śmierci artysty) i tyle samo graficznych komentarzy Salvadora Dalego numerowanych i sygnowanych przez niego. „Les caprices de Goya de Dali”, jedno z jego ostatnich dzieł, zostało wydane zgodnie z wolą artysty przez Ateliers Rigal w Paryżu w 1977 roku. Oba zestawione cykle graficzne, pochodzą z prywatnego zbioru kolekcjonera, który znał osobiście Dalego i od wielu lat gromadzi jego prace.

Wystawę „Goya - Dali. Gdy rozum śpi budzą się potwory” będzie można oglądać w Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego (Plac Wolności 7a) od niedzieli, 8 grudnia 2019 roku, do 28 czerwca 2020 roku. Do ekspozycji wydany został katalog, można go kupić w księgarni internetowej na stronie www.mmw.pl. Bilety na wystawę kosztują 20 zł (bilet normalny), 15 zł (bilet ulgowy), 50 zł (rodzinny -  dwie  osoby dorosłe i od 1 do 5 dzieci do 18 roku życia).