Odkrywamy Wrocław: Dawny kościół Jedenastu Tysięcy Dziewic

Świątynię wzniesiono w latach 1821-23 według projektu Carla Ferdinanda Langhansa – tego, który prawie dwadzieścia lat później zaprojektował gmach Opery Wrocławskiej (dawnego Teatru Miejskiego) przy ulicy Świdnickiej. Był on synem Carla Gottharda Langhansa – twórcy berlińskiej Bramy Brandenburskiej.

Ten ewangelicki (po 1946 roku – katolicki) kościół powstał w miejscu innego, szachulcowego kościoła pod wezwaniem św. Urszuli i Jedenastu Tysięcy Dziewic, wybudowanego w 1735 roku przy dawnym szpitalu dla trędowatych, który pełnił już wtedy funkcję przytułku dla kobiet. Tę niedużą świątynie zburzono w 1806 roku, by oczyścić przedpole dla obrony miasta przed wojskami napoleońskimi.

Skąd wzięła się zawrotna liczba jedenastu tysięcy dziewic? Wiąże się ona z legendarną postacią św. Urszuli – pobożnej, rzymsko-brytyjskiej księżniczki, która w IV wieku wraz z dziesięcioma służkami-dziewicami wyruszyła w podróż do swojego przyszłego męża.

Niestety, wraz ze swoim orszakiem poniosła męczeńską śmierć z rąk okrutnych Hunów i została pochowana w Kolonii. Przez wieki krążyły legendy, że Urszuli towarzyszyło jedenaście tysięcy dziewic. Było to jednak nieporozumienie, wynikające z błędnego odczytania łacińskiej inskrypcji na jej grobie, gdzie napis „XI męczennic” zinterpretowano jako „XI tysięcy”.

Pierwszy niezrealizowany projekt Langhansa przewidywał nawiązanie do architektury rzymskiego Panteonu, druga zrealizowana wersja projektu, pozbawiona była już cech antycznych. Kościół jest cennym przykładem architektury późnoklasycystycznej o cechach neoromańskich. Jego bryła składa się z monumentalnego, dwunastobocznego korpusu, nakrytego dachem namiotowym z szeroką latarnią, połączonego z przedsionkiem, stanowiącym wyniosły front z dwoma wieżami.

Elewacje przyjmują formy stylu arkadowego, a detale swobodnie nawiązują do architektury romańskiej i gotyckiej. W imponującym, ciekawie zdobionym wnętrzu, wokół centralnej hali, znajdują się arkadowe krużganki, przypominające loże teatralne. Jest to układ charakterystyczny dla kościoła protestanckiego, w którym umieszczenie ambony pośrodku wnętrza odpowiada kaznodziejskim metodom prowadzenia nabożeństwa.

Najciekawszym elementem dekoracyjnym fasady są trzy późnogotyckie płaskorzeźby z końca XV wieku umieszczone w wysokich niszach. Pochodzą one z rozebranej w latach 1817-20 Bramy Mikołajskiej, a ich autorem jest Briccius Gauske, mistrz kamieniarski, któremu przypisuje się również autorstwo części rzeźbiarskiej dekoracji Ratusza (południowa elewacja, sklepienia Wielkiej Sali).

Jest to wyjątkowe świadectwo dziewiętnastowiecznych działań konserwatorskich i ewolucji myślenia historycznego, stanowiące o wysokiej klasie tego zabytku. Unikatowa forma i detale nawiązujące do średniowiecza czynią z kościoła pod wezwaniem Opieki św. Józefa obowiązkowy punkt wycieczki po wrocławskim Ołbinie.

----------------

W cyklu Odkrywamy Wrocław pisaliśmy o miejscach takich jak: WUWA, Arsenał, Uniwersytet Wrocławski, Ogród Botaniczny, nasyp kolejowy przy ul. Bogusławskiego i Nasypowej, Ogród Japoński, nasz własny plac Gwiazdy, o pomyśle budowy wieżowców zamiast Sukiennic w Rynku, legendarnych barach mlecznych, kampusie Politechniki, wzgórzu Bendera, Poltegorze, trzech wrocławskich lotniskach, o ulicy Szewskiej, początkach miasta, wrocławskim Manhattanie, ogrodach Ossolineum, młynie św. Klary, Solpolu... i wielu, wielu innych.

Wszystkie teksty z naszego cyklu znajdziecie w specjalnej zakładce.

Zapraszamy Was do współpracy przy jego tworzeniu. Piszcie do nas maile z propozycjami miejsc.