Odkrywamy Wrocław: Kościół św. Marii Magdaleny

Pierwszy kościół w tym miejscu wzniesiono pod koniec XII wieku ze środków zebranych przez mieszczan. W 1226 roku biskup Wawrzyniec na fundamentach owej romańskiej świątyni wzniósł kościół parafialny (farę miejską) dla rzemieślniczego patrycjatu, mieszkającego na wschód od strony Zielonej Studni w Rynku (pierzei wschodniej).

Świątynia nosiła wezwanie św. św. Marii Magdaleny i Apostoła Andrzeja, a w roku 1523 Johannes Hess wygłosił w niej pierwsze kazanie, będące – według niektórych źródeł – początkiem reformacji na Śląsku. Od tego momentu do końca II wojny światowej, kościół służył gminie ewangelickiej. Obecnie jest to katedra diecezji wrocławskiej Kościoła polsko-katolickiego.

Świątynia powstawała etapami, a najintensywniejsze prace miały miejsce w latach 1342-59. Budowę dwóch monumentalnych, czworobocznych wież o wysokości 72 metrów rozpoczęto w 1331 roku i ukończono w latach 80. XV wieku. Wnętrze kościoła jest stosunkowo surowe, pozbawione nadmiaru elementów zdobniczych, z przewagą czynnika konstrukcyjnego nad dekoracyjnym, co jest charakterystyczne dla architektury śląskiej XIV wieku.

W 1481 roku obie wieże nakryto czterospadowymi, ostrosłupowymi hełmami pokrytymi ołowiem, z czterema narożnymi wieżyczkami każda. W 1459 roku zbudowano mostek łączący je na wysokości 47 metrów. Hełmy gotyckie usunięto w 1533 i 1564 roku, a 12 czerwca 1565 ukończono montaż hełmów renesansowych, których wykonawcami był świdnicki mistrz ciesielski Andreas Stellauf oraz miejski mistrz kamieniarski Jacob Gross starszy.

Pierwszy dzwon zawieszono 1 września 1358 roku, a 28 lat później w wieży południowej zawisł odlany przez Michaela Wildego Dzwon Grzesznika – największy dzwon Śląska o obwodzie ponad sześciu metrów i wewnętrznej wysokości 1,80 m. Ważył on 113 cetnarów (około sześciu ton), a do jego rozkołysania potrzeba było 37 sekund. Używany był przy największych świętach, niestety uległ zniszczeniu w 1945 roku. Dziś można posłuchać archiwalnego nagrania, w którym słychać jego majestatyczne brzmienie, i przeczytać tekst ballady Wilhelma Müllera o Dzwonie Grzesznika (w tłumaczeniu Romana Kołakowskiego).

Hełm wieży północnej uległ doszczętnemu zniszczeniu wskutek jej pożaru w 1887 roku, podczas uroczystych obchodów urodzin cesarza Wilhelma I. Odbudowa, prowadzona pod kierunkiem architekta miejskiego Richarda Plüddemanna, trwała do 1891 roku. Plüddemann początkowo zaproponował inną, neogotycką formę zwieńczenia wieży. Sądził, że dwa różne hełmy tego samego kościoła mogą wzbogacić panoramę Wrocławia. Spotkał się jednak z ostrą krytyką i ostatecznie zwyciężyła koncepcja odbudowy w pierwotnej, renesansowej formie, wraz z owianym legendami Mostkiem Pokutnic, łączącym obie wieże.

Na południowej fasadzie kościoła znajduje się Portal Ołbiński z XII wieku – szczytowe osiągnięcie śląskiej rzeźby romańskiej. Pochodzi on z opactwa benedyktynów NMP i św. Wincentego na Ołbinie i został wtórnie wmurowany w ścianę świątyni w roku 1546. Surowe wnętrze kościoła wypełnione jest bezcennymi, renesansowymi i barokowymi dziełami rzeźbiarskimi, na czele z amboną z końca XVI wieku, zaliczaną do najcenniejszych protestanckich kazalnic Europy. Skromne ramy tego artykułu niestety uniemożliwiają pochylenie się nad każdym elementem dekoracyjnym świątyni.

Panorama miasta z wieży ciśnień Na Grobli w latach 40. XX wieku (fot. Wratislaviae Amici)

Pod koniec oblężenia Festung Breslau zniszczeniu uległy jedynie hełmy i dach kościoła. Większość zniszczeń spowodował wybuch zgromadzonej przez żołnierzy radzieckich amunicji, który miał miejsce 17 maja 1945 roku. W jego wyniku rozerwana została wieża południowa, a jej północna połowa runęła, niszcząc Mostek Pokutnic, ścianę szczytową, sklepienia, portal główny wraz z cennymi rzeźbami oraz Dzwon Grzesznika.

Od 1946 roku cały czas trwa powolna odbudowa świątyni – prace przy wieżach ukończono w 1977 roku, Mostek Pokutnic (zwany nieraz Mostkiem Czarownic) przywrócono w 2001 roku. W kontekście zarówno formy kościoła jak i panoramy miasta najbardziej razi brak renesansowych hełmów wieńczących wieże, które koniecznie powinny zostać zrekonstruowane.

Na Facebooku powstała nawet grupa wspierająca ideę odbudowy hełmów, których projekt powstał podobno już w 1999 roku. Wśród twórców tej wirtualnej inicjatywy znajdują się osoby, które z chęcią pomogłyby infułatowi kościoła polskokatolickiego w zdobyciu dofinansowania. Można mieć nadzieję, że presja społeczna i zaangażowanie większej liczby ludzi sprawią, że korona Wrocławia zostanie w końcu uzupełniona.

----------------

W cyklu Odkrywamy Wrocław pisaliśmy o miejscach takich jak: WUWA, Arsenał, Uniwersytet Wrocławski, Ogród Botaniczny, nasyp kolejowy przy ul. Bogusławskiego i Nasypowej, Ogród Japoński, nasz własny plac Gwiazdy, o pomyśle budowy wieżowców zamiast Sukiennic w Rynku, legendarnych barach mlecznych, kampusie Politechniki, wzgórzu Bendera, Poltegorze, trzech wrocławskich lotniskach, o ulicy Szewskiej, początkach miasta, wrocławskim Manhattanie, ogrodach Ossolineum, młynie św. Klary, Solpolu... i wielu, wielu innych.

Wszystkie teksty z naszego cyklu znajdziecie w specjalnej zakładce.

Zapraszamy Was do współpracy przy jego tworzeniu. Piszcie do nas maile z propozycjami miejsc.