„Graf/o/mania” - grafika warsztatowa w Awangardzie

Założenie wystawy GRAF/O/MANIA, prezentującej najnowszą polską grafikę warsztatową wyrosło z przekonania o konieczności przyjrzenia się kondycji tego medium we współczesnym świecie sztuki. Dla znakomitej grupy badaczy, krytyków a także artystów, już dawno temu warsztat przestał być poważnym powodem do uprawiania określonej dyscypliny artystycznej, a sens rozpatrywania sztuki na podstawie podziału na poszczególne media został zakwestionowany. Wydaje się że grafika artystyczna, jako dyscyplina wymagająca wyjątkowo żmudnego i wieloetapowego procesu kreacyjnego, straciła na  popularności. Nie istnieje ona bowiem na pierwszych stronach poczytnych czasopism o  sztuce najnowszej, ani na pierwszoligowych portalach internetowych, gdzie królują malarstwo, performans czy videoart. Paradoksalnie, niemalże nieobecna od długiego czasu w  głównym obiegu artystycznym, kuratorskim czy krytycznym, biegnie jednak własnym torem, tworząc mikroświat, z własnymi dyskusjami, konkursami, nagrodami i gwiazdami. Grafika ma się dobrze, tylko czy wiemy co tak naprawdę z nią się teraz dzieje?

Tytuł wystawy GRAF/O/MANIA oznacza silną potrzebę tworzenia, maniakalne przywiązanie do niezwykle wymagającego medium, nieznoszącego zaniedbania czy jakiegokolwiek odstępstwa od obranej drogi. Twórczość współczesnego artysty-grafika to  swoista fetyszyzacja procesu i warsztatu. To zmaganie się z ograniczeniami materiału, ulepszanie możliwości technicznych, ciągłe poszerzanie i redefiniowanie granic medium. Uprawianie sztuki przy wykorzystaniu klasycznych i nowoczesnych technik graficznych jest manifestem przywiązania do specyficznego procesu kreacji. Ów proces wymaga niezmiennie od wielu lat tego samego mechanizmu, czyli przeniesienia koncepcji negatywowo na  matrycę, a następnie odbicia jej i tym samym uzyskania finalnego efektu. Matryca stała się pojęciem bardzo szerokim, nieskończonym wręcz, bowiem obejmuje nie tylko płytę, kamień czy linoleum, lecz także szablon, pamięć komputerową, pamięć aparatu fotograficznego, projektor czy plik. W momencie upowszechnienia technik cyfrowych, istota twórczości grafika przestała opierać się wyłącznie na tradycyjnym warsztacie i materiałach, możliwości okazały się bezgraniczne; jedynie model myślenia twórczego pozostał bez zmian. Można zatem uznać, że oprócz konkretnej materii konieczna jest także graficzna wyobraźnia, a więc umiejętność wieloetapowego myślenia, przewidywania finału oraz transpozycji kilkupoziomowego konceptu na materialny efekt.

Twórczość zaproszonych do wystawy grafików stanowi interesujący przyczynek do  próby zdefiniowania stanu, w jakim obecnie znajduje się grafika warsztatowa. Podejmowane przez artystów problemy dotyczą przede wszystkim sposobu eksploatacji graficznego medium, a więc procesualności koncepcji, w której grafika jest etapem przejściowym (Viola Tycz, Monika Cichoń), możliwości przekształcania trójwymiarowej przestrzeni przez dzieło dwuwymiarowe (Teodor Durski, Grzegorz Hańderek), relacji grafiki z innymi mediami (Radek Ślany, Ewelina Sośniak, Małgorzata ET BER Warlikowska), przeniesienia jej z galerii na ulicę (Jacek Ponton Jankowski), zwalczania ograniczeń jakie stawia warsztat (Dorota Nowak, Adam Romaniuk) czy też próby określenia hierarchii poszczególnych elementów dzieła (Sybilla Skałuba).

Twórczość grafika jest efektem zmagań z koniecznym, kilkuetapowym procesem twórczym oraz próbą działania i szybkiego reagowania w wartkim i nieustannie zmieniającym się świecie. Planowane i długotrwałe działanie contra kapryśne i nielubiące niepotrzebnego wysiłku tu i teraz. Prezentowane prace są świadectwem sprostania temu wyzwaniu: przekraczają granice tradycyjnie przypisane grafice, jak czystość warsztatu, określona materia, forma czy format, wchodzą w relacje z innymi mediami i nieoczywistymi dla grafiki materiałami, reorganizują przestrzeń, „wychodzą” z salonów na ulice, zaprzeczając tym samym tradycyjnie przypisywanemu grafice miejscu. Artyści biorący udział w projekcie, to – w opinii kuratorów – grupa najbardziej interesujących polskich twórców intensywnie eksplorujących pojęcie medium, reprezentujących jego różne oblicza i nieustannie poszerzających jego granice.