Odkrywamy Wrocław: dawne gazownie i lądowisko balonów przy ul. Trzebnickiej

Pierwsza zaczęła działać w 1847 roku przy ul. Tęczowej, po tym jak dwaj prywatni przedsiębiorcy zawarli z magistratem umowę o oświetleniu miasta za pomocą gazu. Jeszcze przed rozpoczęciem budowy powołano do życia Gazową Spółkę Akcyjną (Gas AG), a obiekt który powstał w nieco ponad rok umożliwił oświetlenie ulic w ścisłym centrum miasta (do linii Odry i Fosy Miejskiej).

Po kilku latach zarząd miasta zdecydował o budowie nowej gazowni, tak aby części miasta nieobjęte do tej pory siecią gazową mogły być zaopatrywane w gaz. Zdecydowano się na wybudowaniu zakładu przy dzisiejszym pl. Powstańców Warszawy (w miejscy obecnego Urzędu Wojewódzkiego). Zakład otwarto w roku 1864, a siedem lat później, po wygaśnięciu koncesji dla Gas AG, miasto przejęło gazownię przy ulicy Tęczowej (wraz z należącą do niej siecią gazową) i od tej pory gmina stała się jedynym właścicielem zakładów gazowych w mieście.



Zużycie gazu w mieście pod koniec lat sześćdziesiątych i na początku siedemdziesiątych XIX wieku stale wzrastało, dlatego obydwie gazownie miejskie, mimo ich rozbudowywania i modernizacji, nie były w stanie pokrywać wciąż zwiększającego zapotrzebowania miasta. Dlatego w styczniu 1876 roku Rada Miejska podjęła uchwałę o budowie trzeciej gazowni – na Ołbinie. Prace budowlane rozpoczęły się w roku 1877, a uruchomienie zakładu przy ulicy Trzebnickiej nastąpiło 1 września 1881 roku.

W latach 1905–1906 zbudowano jeszcze czwartą gazownię (na Tarnogaju) – jedną z największych i najnowocześniejszych w Europie. Służyła do lat 90. XX wieku a w roku 1996 (gdy sieć miejska przeszła całkowicie na gaz ziemny) większość zabudowy została wyburzona. Niektórzy pamiętają dwa wielkie zbiorniki tego zakładu, znakomicie widoczne np. z ogródków działkowych z okolic Brochowa, które dominowały w panoramie okolicy.

Zaraz po jej uruchomieniu gazownia na Tarnogaju stała się głównym producentem gazu dla miasta – drugą i pierwszą zamknięto (odpowiednio: w 1906 i 1914 roku), a Gazownia Ołbin przy ul. Trzebnickiej stała się zakładem wspomagającym, dostarczającym ok. 15% gazu.

Z oddziału gazowni przy ul. Trzebnickiej pozostały dziś min. ceglane podstawy dwóch zbiorników na gaz. Woda na ich dnie to pozostałość po pierwotnym założeniu konstrukcyjnym – utrzymywanie jej poziomu służyło uszczelnianiu zanurzonych w niej od góry metalowych kopuł. Obecnie wygląda to z zewnątrz całkiem efektownie, ale w środku może być niebezpieczne, dlatego odradzamy eksplorowanie tego obszaru.

Warto natomiast wyobrazić sobie jak pod koniec XIX i na początku XX wieku teren wokół Gazowni Ołbin zamieniał się od czasu do czasu w wielkie lądowisko balonów. W tamtych czasach loty balonowe były niezwykłą atrakcją, podobnie jak w drugiej i trzeciej dekadzie XX wieku przeloty sterowców nad miastem. Trudno wyobrazić sobie, że zaniedbana obecnie okolica dawnej gazowni przy ul. Trzebnickiej tętniła kiedyś życiem i służyła mieszkańcom w tak różny sposób. Może warto o tym pamiętać myśląc o rewitalizacji okolic Nadodrza?

----------------

W cyklu Odkrywamy Wrocław pisaliśmy o miejscach takich jak: WUWA, Arsenał, Uniwersytet Wrocławski, Ogród Botaniczny, nasyp kolejowy przy ul. Bogusławskiego i Nasypowej, Ogród Japoński, nasz własny plac Gwiazdy, o pomyśle budowy wieżowców zamiast Sukiennic w Rynku, legendarnych barach mlecznych, kampusie Politechniki, wzgórzu Bendera, Poltegorze, trzech wrocławskich lotniskach, o ulicy Szewskiej, początkach miasta, wrocławskim Manhattanie, ogrodach Ossolineum, młynie św. Klary, Solpolu... i wielu, wielu innych.

Wszystkie teksty z naszego cyklu znajdziecie w specjalnej zakładce.

Zapraszamy Was do współpracy przy jego tworzeniu. Piszcie do nas maile z propozycjami miejsc.