Józef święty czy stary? Profesor Jan Miodek o tym, jakie robimy błędy, śpiewając kolędy

Zacznijmy od kolędy "Tryumfy Króla Niebieskiego", może nie tak popularnej, ale na pewno znanej. W tekście mamy: "Tryumfy Króla niebieskiego / Zstąpiły z nieba wysokiego. Pobudziły pasterzów, dobytku swego stróżów / Śpiewaniem, śpiewaniem, śpiewaniem" - to pierwsza zwrotka tej kolędy. 

- I ta wersja jest poprawna. Ale wielu śpiewa "pobudziły pasterzy, dobytku swego stróży". Ja opowiadam się za formą "pasterzów", "stróżów" - mówi portalowi TuWroclaw.com profesor Jan Miodek, językoznawca. 

A poniżej możecie posłuchać poprawnej wersję kolędy "Tryumfy Króla Niebieskiego" w wykonaniu Golec uOrkiestra:

Dalej na tapet bierzemy kolędę z tekstem Franciszka Karpińskiego - "Bóg się rodzi". Jej tekst powstał na zamówienie Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej. Pierwszy raz zabrzmiała w roku 1792. Do dziś niektórzy o tej pieśni mówią "królowa polskich kolęd".

- Błagam, nie śpiewajmy: "Bóg się rodzi, cóż masz niebo nad Ziemiami". Poprawna wersja z oryginalnego tekstu to "Bóg się rodzi, cóż masz niebo nad Ziemiany" - koryguje profesor Jan Miodek. - Chodzi oczywiście o mieszkańców planety Ziemia. 

A poniżej możecie wysłuchać poprawnej wersji w wykonaniu polskich muzyków, nagraną podczas świątecznego koncertu emitowanego na antenie Polsatu w 2016 roku:

A jak jest z Józefem? Profesor Jan Miodek od razu wie, że mamy na myśli kolędę "Dzisiaj w Beltlejem". Druga zwrotka brzmi: "Maryja Panna, Maryja Panna/
Dzieciątko piastuje, / i Józef stary, i Józef stary, / Ono pielęgnuje".

- Oczywiście, on nie był stary, miał pewnie 30 lat, ale jeżeli chcemy zachować oryginalne brzmienie kolęd, to pozostawmy tak jak to było wcześniej, niech on sobie będzie stary - mówi profesor Jan Miodek. 

Zresztą, jeśli przeanalizujecie inne kolędy i ich teksty, zauważycie, że Józef także tam był stary. Przykładem może być kolęda "Jezus malusieńki", gdzie jedna z dalszych, mniej znanych zwrotek, brzmi: "Józefie starejki / Daj z ogniem fajerki / Grzać dziecinę, sam co prędzej / Podpieraj stajenki". 

Kolędę "Lulajże, Jezuniu" znamy chyba wszyscy. Tyle, że nie wszyscy śpiewamy ją tak jak należy. - Poprawna wersja tekstu to oczywiście: "A ty go Matulu w płaczu utulaj". Niektórzy jednak śpiewają "z płaczu utulaj". To niepoprawnie. Dlaczego? Bo mówi się o utulaniu w... i ma to kontekst kondolencyjny. Kiedy rodzina płacze po śmierci bliskiego, mówimy, że jest nieutulona w żalu - wyjaśnia profesor Jan Miodek. 

Poprawną wersję możemy usłyszeć w wykonaniu Michała Szpaka: 

 I jeszcze jedna kolęda, której tekst może budzić wątpliwości - to "Wśród nocnej ciszy". Jedna ze zwrotek brzmi: "Ach, witaj Zbawco z dawna żądany / Cztery tysiące lat wyglądany / Na Ciebie króle, prorocy / Czekali, a Tyś tej nocy / Nam się objawił / Na Ciebie króle, prorocy / Czekali, a Tyś tej nocy / Nam się objawił".

- I to jest poprawna wersja. Te "cztery tysiące" to była w tamtych czasach liczba o wymiarze symbolicznym. Ale dziś wielu śpiewa "wiele tysięcy lat wyglądany". Nie zmieniajmy tej oryginalnej wersji - apeluje profesor Jan Miodek.  

 Posłuchajcie poprawnej wersji kolędy "Wśród nocnej ciszy" w wykonaniu Golec uOrkiestra:

Oczywiście, takich językowych ciekawostek można by dalej szukać, bo wiele kolęd i pastorałek ma swoją długą historię, a co za tym idzie, w tekstach znajdziecie mnóstwo archaizmów. A jakie są Wasze ulubione kolędy? Jak je śpiewacie?