Najwyższy szczyt w Górach Stołowych „urósł” o 3 metry. Jak to możliwe?

Studenckie Koło Naukowe Geodetów Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu prowadzi pomiary geodezyjne w Górach Stołowych prawie od 50 lat. Zazwyczaj były jednak mierzone deformacje Szczelińca Wielkiego, będącego najwyższym szczytem górskim tego pasma, mające określić stabilność i bezpieczeństwo poszczególnych form skalnych. W tym roku po raz pierwszy został natomiast zmierzony sam szczyt.

3 metry różnicy

W pomiarach wykorzystano niwelację precyzyjną, pozwalającą na osiąganie sub-milimetrowych dokładności, a także pomiary grawimetryczne przyspieszenia siły ciężkości oraz Globalne Nawigacyjne Systemy Satelitarne (GNSS). W ich wyniku okazało się, że przyjęta do tej pory wysokość najwyższego punktu Szczelińca Wielkiego czyli 919 m n.p.m. jest nieprawidłowa.

– Różnica aż 3 metrów wprawiła nas w takie zakłopotanie, że pomiary powtarzaliśmy wielokrotnie, ale każdy kolejny pomiar utwierdzał nas w przekonaniu, że właściwa wysokość Szczelińca to 922 metry – mówi prof. dr hab. inż. Krzysztof Sośnica, który wraz z dr. inż. Adrianem Kaczmarkiem i dr. inż. Kamilem Kaźmierskim dokonali pomiaru i opracowania danych.

Dokładniej mówiąc, właściwa wysokość Szczelińca Wielkiego wynosi 921,84 m nad poziomem Morza Bałtyckiego oraz 922,01 m nad poziomem Morza Północnego. Oznacza to, że konieczne będzie zaktualizowanie informacji o wysokości Gór Stołowych w podręcznikach oraz atlasach.

Morze morzu nierówne

W Polsce obowiązują obecnie dwa układy wysokościowe. Pierwszy odnosi się do średniej wysokości poziomu Morza Bałtyckiego, drugi – do średniej wysokości poziomu Morza Północnego. Ten drugi, mierzony w Amserdamie, jest nowszy i opiera się na pomiarach satelitarnych GNSS oraz wykorzystaniu pomiarów naziemnych, głównie – niwelacji precyzyjnej.

Różnica pomiędzy jednym i drugim układem wysokościowym waha się od 13 do 20 cm w zależności od regionu Polski. Na Szczelińcu Wielkim różnica ta wynosi 17 cm, stąd różne wysokości tego szczytu w zależności od przyjętego układu odniesienia. Skąd jednak ta różnica?

Średnią wysokość morza nie jest tak łatwo zmierzyć. Aby tego dokonać, pomiary satelitarne GNSS należy skorygować o tzw. model geoidy, czyli model wysokości morza w danym punkcie. W terenach górskich model ten jest jednak niedokładny ze względu na różne gęstości skał i niejednorodny przebieg poziomu morza „przeciągniętego” pod kontynent.

Do określenia właściwej i najbardziej dokładnej wysokości punktów należy więc stosować niwelację precyzyjną wraz z poprawkami z pomiarów grawimetrycznych przyspieszenia siły ciężkości pola grawitacyjnego. Dlatego też wykorzystanie tych właśnie metod pozwoliło na precyzyjne zmierzenie wysokości Szczelińca Wielkiego z dokładnością do pojedynczych centymetrów i wykrycie tego 3-metrowego błędu.