"Choroba Alzhaimera zagraża właściwie każdemu z nas" [WYWIAD]

Poprosimy o przybliżenie tematyki choroby Alzhaimera, może rozpoczniemy od pytania: Czym właściwie jest ta choroba?
Choroba Alzheimera to jedna z form pierwotnych otępień, to choroba wieloczynnikowa i u jej podstaw leży szereg postępujących procesów. Powoduje to, że objawy u pacjentów bywają odmienne. Ta odmienność zmienia się również z czasem trwania choroby.

Czyli nie jest to tylko choroba zapominania, jak powszechnie się przyjmuje?
Zaburzenia pamięci to w powszechnym języku wręcz "synonim" choroby Alzheimera. Spektrum objawów jest jednak znacznie szersze. Nawet jeśli z dużym uproszczeniem uznamy, że jest to główny objaw to należy zdawać sobie sprawę do czego pamięć wykorzystujemy. To nie tylko pamiętanie listy zakupów, dat urodzin członków rodziny, terminów opłat. Każda czynność wymaga zaplanowania, wykonania i oceny a właśnie planowanie okazuję się być niezmiernie trudne dla ludzi ciepiących z powodu choroby Alzheimera. Z czasem jej trwania nawet przygotowanie ulubionej zupy staję się wyzwaniem, bo wymaga wykonania następujących po sobie etapów.

Proszę powiedzie kto jest zagrożony chorobą?
Odpowiem złowieszczo - niemal wszyscy. Oczywiście to stwierdzenie jest przesadne i odnosi się do zmian zachodzących z wiekiem w neuronach. Te charakterystyczne dla choroby Alzheimera są bardzo powszechne, jednak tylko u części osób prowadzą do klinicznych objawów. Należy jednak pamiętać, że pomimo szeregu zastrzeżeń, który można mieć wobec systemu opieki zdrowotnej, średnia długość wydłuża się wyraźnie. Zmiany neuronalne jak pokazują badania są jednoznacznie związane z wieki.

Czyli jest to choroba wyłącznie osób starszych?
W pewnych przepadkach, mutacji genetycznych, objawy choroby pojawiają się znacznie wcześnie Pamiętając o tym fakcie i posiadając wśród krewnych osoby chorujące na chorobę Alzheimera warto wykonywać testy funkcji poznawczych nawet już w piątej dekadzie życia.

Gdzie powinniśmy szukać pomocy, gdy zaniepokoimy się objawami, swoimi czy też kogoś bliskiego?
Z pewnością pierwsze kroki warto skierować do psychiatry. Jeśli związana z tą dziedziną medycyny stygmatyzacja niepokoi potencjalnego pacjenta może być neurolog. Lekarz wykona, bądź zleci wykonanie badania neuropsychologicznych, które ocenią poziom funkcji poznawczych na szeregu wymiarów. Dopiero taka ocena pozwala na racjonalne podjęcie decyzji diagnostycznej i terapeutycznej.

Które objawy choroby występują jako pierwsze?
Podstawą są zaburzenia funkcji poznawczych, pamięci, orientacji w przestrzeni, w późniejszym okresie pojawiają się zaburzenia komunikacji. Początkowo to ograniczony zakres słownictwa. Osoba chora stosuje mniejszy zakres pojęć, ma trudności z nazywaniem rzeczy po imieniu. Wydaje się jakby pewne słowa czy wyrażenia "wypadały"
mu z głowy. W kolejnym etapie pojawiają się problemy ze zrozumieniem mowy. Ma to charakter tzw. afazji sensorycznej spowodowanej uszkodzeniem ośrodków mowy w korze mózgu. Chorzy np. nie spełniają naszych poleceń. Sami mówią, jednak ich mowa jest zniekształcona. To trudny okres dla opiekunów.

Skoro poruszyliśmy już temat opiekunów osób dotkniętych chorobą Alzhaimera, często wspominają oni o sytuacjach, w których nie wiedzą jak sobie poradzić, kiedy chory np. chce wyjść w nocy do banku, czy koniecznie odebrać dzieci ze szkoły, które mają 60 lat?
Metodą prób i błędów. Jeśli zwracamy uwagę na reakcje bliskiego, na to, co dla niego jest komfortowe, a co niepokojące można z czasem ustalić pewien zakres zwrotów i gestów, które chorego uspokajają. Trzeba starać się wytłumaczyć mu, że tak, wyjdzie, ale może najpierw coś zje, chwilę poczeka, poogląda zdjęcia itp. Musimy odwrócić jego uwagę, ale nie siłą. Tłumaczymy, że to nie ten moment, a nie mówmy że nigdzie nie wyjdzie i to co robi, jest w ogóle bez sensu. Skrajnie niedopuszczalne są zachowania agresywne opiekuna wobec bliskiego! Przemoc fizyczna np. blokowanie na siłę drzwi, gdy chory chce gdzieś iść w nocy jest droga donikąd.

Kiedy rodzina powinna pomyśleć o profesjonalnej opiece nad Seniorem z chorobą Alzhaimera?
To trudna i bardzo osobista decyzja. Dla nas Polaków chyba szczególnie trudna. Należy jednak mieć na względzie fakt, że nawet najbardziej oddany opiekun nie będzie w stanie zapewnić opieki na poziomie możliwym do osiągnięcia przez liczny i zróżnicowany pod względem kompetencji zespół. Obiektywne badania wykazują jak obciążenie opiekunów negatywnie odbija się na ich zdrowiu oraz życiu osobistym i zawodowym. Decyzja zawsze należy do rodziny i nikt poza jej członkami nie powinien sugerować odpowiedzi na to pytanie.

Kończąc rozmowę, zastanawia fakt czy chorobę Alzhaimera można wyleczyć?
Obecnie nie istnieją metody leczenia przyczynowego. Możemy jednak - w świetle obowiązujących teorii - spowalniać proces otępienny poprzez zwiększanie stężenia acetylocholiny (przyp. redakcji neuroprzekaźnik) w przestrzeniach synaptycznych oraz ułatwiać odtwarzanie śladów pamięciowych.

Co można zrobić, aby się ustrzec przed chorobą?
Zgodnie z obowiązującymi teoriami i wynikami badań, stymulacja pamięci ma najlepszy wpływ ochronny. Szczególnie polecana jest nauka języków obcych. Wskazuje się role sportu regularnie uprawianego w wieku średnim. Podczas odpowiedzi na pierwsze pytanie określiłem chorobę Alzheimera jako otępienie pierwotne. Otępienia wtóre także są szeroko rozpowszechnienie a w rzeczywistości najczęściej mamy do czynienia w tzw. otępieniem mieszanym. Zdecydowanie łatwiej wpływać na przebieg otępień wtórnych poprzez przyczynowe leczenie choroby, która do otępiania prowadzi - jak na przykład nadciśnienia tętniczego, hiperglikemii. Podsumowując podkreślmy, jak ważne jest trenowanie pamięci i aktywność fizyczna. Natomiast wczesne wykrycie problemów z pamięcią ma istotny wpływ na leczenie i zachowanie dobrej sprawności jak najdłużej.