Turystyka a ochrona krajobrazu. Naukowcy o zabytkowej atrakcji Dolnego Śląska

Książ, trzeci co do wielkości zamek w Polsce, początkowo pełnił funkcje militarne. Jego historia w kontekście krajobrazowym zaczyna się 400 lat temu, kiedy to podjęto pierwsze działania, mające na celu upiększenie jego otoczenia.

– Początkowo więc pojawiają się ogrody na tarasach, potem pierwsza aleja w kierunku domu letniego na Wzgórze Topolowym, a u schyłku stulecia zaczyna się kształtowanie doliny Pełcznicy, w którym uczestniczył bardzo znany architekt i malarz Christian Wilhelm Tischbein – mówi dr Justyna Jaworek-Jakubska z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Modyfikacji z czasem było coraz więcej, między innymi: nieistniejące już dziś, sztuczne ruiny autorstwa Tischbeina, rozbudowa parku w stylu angielskim, kolejne tarasy i ścieżki, a nawet wysadzenie skał, by pokazać piękno wąwozu.

Dzisiaj dawnym majątkiem Hochbergów zarządzają po części Lasy Państwowe, Zamek Książ w Wałbrzychu, miasto Wałbrzych i Świebodzice. Są też mieszkańcy tych terenów i turyści odwiedzający jedną z najważniejszych atrakcji Dolnego Śląska. Dlatego niełatwo jest zadbać o należytą ochronę tego terenu, pod względem krajobrazowym, historycznym i turystycznym.

Rozwiązaniem tego problemu zajmą się dr Justyna Jaworek-Jakubska z UPWr i prof. Marcus Köhler z Uniwersytetu Technicznego w Dreźnie w ramach projektu „Wzorcowa koncepcja ochrony i zarządzania krajobrazem kulturowym na przykładzie Wąwozu Pełcznicy pod Książem”.

Projekt składa się z czterech modułów. Pierwszy obejmuje zrównoważoną gospodarkę leśną, która będzie uwzględniać aspekty historyczne i estetyczne. Drugi to gospodarka wodna. Naukowcy będą starali się m.in. odpowiedzieć na pytanie, czy – uwzględniając kwestie ekologiczne i estetyczne – są w stanie odtworzyć dawny staw łabędzi.

Kolejny moduł to turystyka, a więc z jednej strony zadbanie o jej rozwój, a z drugiej – szukanie odpowiedzi na pytanie, jak prowadzić trasy z poszanowaniem dziedzictwa krajobrazowego. Szczególnie, że w planach dotyczących tego terenu jest założenie rezerwatu.

– Ochrona zabytkowych ogrodów czy parków generalnie jest trudnym zadaniem, bo mamy do czynienia z materiałem żywym, zmiennym jakim są rośliny. Każde nieprzemyślane działanie może je zniszczyć bezpowrotnie – podkreśla dr Jaworek-Jakubska.

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu i Uniwersytet Techniczny w Dreźnie realizują projekt wraz z partnerami. To m.in. Zamek Książ w Wałbrzychu, Lasy Państwowe, Wody Polskie, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków oraz miasta Wałbrzych i Świebodzice.

Jak tłumaczy badaczka, inicjatywa ta wymaga przede wszystkim współdziałania różnych instytucji i znalezienia płaszczyzny porozumienia między nimi. Celem jest wypracowanie porozumienia i katalogu dobrych praktyk dla wszystkich podmiotów uczestniczących w zarządzaniu tak skomplikowanym majątkiem.