Najwyższa w Polsce finansowa nagroda naukowa. UWr wybrał laureata [ZDJĘCIA]

Na Uniwersytecie Wrocławskim Nagrodę Heisiga odebrał wybitny biochemik i mikrobiolog, prof. Jan Potempa. Jego badania wykazały, że choroby przyzębia (paradontoza) mogą wywoływać m.in. jedną z najstraszniejszych chorób XXI w. – chorobę Alzheimera.

Złoty medal i czek na 200 tysięcy złotych prof. Potempa trzymał z rąk rektora, prof. Przemysława Wiszewskiego, podczas uroczystej inauguracji roku akademickiego. Nagroda została przyznana po raz pierwszy. Jest to najwyższa w Polsce nagroda naukowa, ufundowaną przez urodzonego w przedwojennym Breslau prof. Norberta Heisiga.

12 z 20 polskich uczelni biorących udział w programie Inicjatywa Doskonałości Uczelnia Badawcza wytypowało swoich kandydatów. Kuratorium wybrało 3 nominowanych: prof. Dariusza Chruścińskiego z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prof. Cyryla Lechosława Latos-Grażyńskiego z UWr i prof. Jana Potempę z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kapituła Nagrody zdecydowała, że jej pierwszym laureatem będzie prof. Jan Potempa, autor przełomowych badań, które mogą przyczynić się m.in. do stworzenia leku na Alzheimera, reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby, których podłożem mogą był stany zapalne przyzębia. Jak poinformował prof. potempa, badania nad opartym o jego odkrycia lekiem na Alzheimera są w trzeciej fazie testów. Sprawdzana jest ich skuteczność u chorych we wstępnej fazie choroby.

- To nie był prosty wybór. Najpierw spośród 12 wspaniałych naukowców kuratorium wyłoniło finałową trójkę. Ale co mieliśmy my, biedni, zrobić, kiedy mieliśmy trzech wspaniałych naukowców światowej klasy i mogliśmy wybrać tylko jednego. Dyskusja była długa, zażarta, ale decyzję musieliśmy podjąć - komentuje prof. Przemysław Wiszewski, rektor UWr.

Prof. Jan Potempa nie krył wzruszenia, dziękując rodzicom i żonie: - Jestem naukowcem-hobbystą i jestem zachwycony, że mogę to robić. Cieszę się, że moja praca przyczyniła się do zrozumienia chociaż jednej choroby – paradontozy i być może doprowadzi do lepszego leczenia choroby Alzheimera. W połowie listopada firma amerykańska Cortexyme ogłosi wyniki badań klinicznych. To może być pierwszy lek na Alzheimera. A nawet jeżeli nie, to i tak zmiana paradygmatu patrzenia na tę chorobę doprowadzi do nowych odkryć i przełomów.

Prof. dr hab. Potempa jest kierownikiem Zakładu Mikrobiologii na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ oraz profesorem University of Louisville (USA). Został nominowany w uznaniu za odkrycie biochemicznych mechanizmów związku bakteryjnych chorób przyzębia z reakcjami autoimmunologicznymi, co otworzyło nowe perspektywy walki z chorobą Alzheimera.

Prof. Potempa charakteryzował nową rodzinę proteaz bakteryjnych, nazwaną gingipainami, oraz wykazał ich roli w rozwoju chorób przyzębia. Odkrył związek bakterii chorób przyzębia ze schorzeniami autoimmunologicznymi i możliwość przekraczania bariery krew-mózg przez czynniki wirulencji bakterii płytki nazębnej. Jego prace potwierdzają związek bakteryjnych gingipain ze zmianami patologicznymi zachodzącymi w mózgu osób cierpiących na chorobę Alzheimera. Odkrycie może doprowadzić do opracowania nowej metody blokowania (lub opóźniania) pojawiania się w mózgu człowieka zmian patologicznych związanych z tą chorobą.