Walczą o demokratyczne standardy. Białoruskie opozycjonistki nagrodzone

Swietłana Cichanouska i Wołha Kawalkowa pojawiły się w piątkowy wieczór we Wrocławiu osobiście. Maryję Kalesnikawę, więzioną na Białorusi od września zeszłego roku, reprezentowała siostra, Tatiana Chomicz.

– Jan Nowak-Jeziorański, legendarny wojownik o wolność, dostarczał Polakom prawdziwych informacji. Jego działalność powinna przypominać obecnym mediom na Białorusi, w tych mrocznych czasach, czym jest wolność słowa – mówiła Cichanouska.

Tatiana Chomicz, siostra więzionej Maryi Kalesnikawej, podkreślała, że jest ona bardzo silna i da sobie radę. – Choć tam, za kratkami, jest niezwykle ciężko, a więźniowie polityczni noszą specjalną, żółtą odznakę, by służby wiedziały, co z nimi robić. Zimą, gdy szalała pandemia, więźniów przetrzymywano przez dziesięć dni na kwarantannie. Bez żadnych leków. Czy to nie są tortury?- pytała Tatiana Chomicz.

Wołha Kawalkowa zadeklarowała z kolei, że nie spoczną, dopóki wszyscy więźniowie nie zostaną wypuszczeni i dopóki nie doprowadzą do wolnych wyborów.

„Myślenie o państwie jako dobru wspólnym”

Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego przyznawana jest od 2004 roku i została ustanowiona przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, miasto Wrocław, Kolegium Europy Wschodniej, Uniwersytet Wrocławski i Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Jest wręczana 4 czerwca i trafia w ręce postaci, które uosabiają „myślenie o państwie jako dobru wspólnym”, a także do instytucji, które miały znaczący wkład w obalenie komunizmu, w odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz w kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Dotychczas nagrodę otrzymali m.in.: Tadeusz Mazowiecki, George H. W. Bush, Leszek Balcerowicz, Zbigniew Brzeziński, były prezydent Niemiec Joachim Gauck i Hanna Suchocka.

W skład kapituły nagrody wchodzą: Jacek Sutryk (prezydent Wrocławia), dr Adolf Juzwenko (dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich), dr Rafał Dutkiewicz (b. prezydent Wrocławia), Jan Andrzej Dąbrowski (prezes Kolegium Europy Wschodniej), Jacek Taylor (adwokat, obrońca w procesach politycznych w PRL), prof. Przemysław Wiszewski (rektor Uniwersytetu Wrocławskiego), prof. Jerzy Zdrada (historyk) i Jan Malicki (historyk). Aż do śmierci członkiem kapituły był też Władysław Bartoszewski.

Sylwetki laureatek

Swietłana Cichanouska jest liderką demokratycznej opozycji na Białorusi. W wyborach prezydenckich w 2020 roku stanęła do walki z autokratycznym prezydentem Aleksandrem Łukaszenką i zdaniem wielu obserwatorów odniosła w nich zwycięstwo.W uznaniu kierowanej przez nią walki mieszkańców Białorusi o wolność i demokrację, w 2020 roku Parlament Europejski przyznał jej oraz innym działaczom demokratycznej opozycji prestiżową nagrodę im. Sacharowa. Swietłana Cichanouska jest również laureatką innych międzynarodowych nagród doceniających jej odwagę w walce z autorytarnym reżimem Łukaszenki, m.in.: GLOBSEC Freedom Award, Nagrody Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia oraz Nagrody Wolności duńskiego dziennika „Politiken”.

Wołha Kawalkowa zajmowała się badaniami nad tworzeniem i funkcjonowaniem aparatu państwowego i instytucji publicznych oraz sposobami rozwiązywania różnego rodzaju problemów społecznych w Niemczech, Francji, Norwegii, Szwecji, Austrii, Hiszpanii, Armenii, Gruzji, na Litwie, Ukrainie i Słowacji. Była jedną z koordynatorek kampanii „Prawo do wyboru 2020” na rzecz dopuszczenia niezależnych obserwatorów do monitorowania przebiegu wyborów. Uczestniczyła w prawyborach prezydenckich 2020 z ramienia zjednoczonych demokratycznych sił Białorusi. W czasie wyborów była bliską współpracowniczką Swietłany Cichanouskiej. W 2020 roku została laureatką nagrody im. Sacharowa. Aresztowana 25 sierpnia 2020 r., 4 września została siłą deportowana do Polski.

Maryja Kalesnikawa ukończyła Białoruską Państwową Akademię Muzyczną w Mińsku w klasie fletu i dyrygentury. W maju 2020 roku dołączyła do sztabu Wiktara Babaryki. Po nielegalnym aresztowaniu Wiktara i Eduarda Babaryków, ta flecistka i dyrektorka artystyczna centrum kultury OK16 stanęła na czele sztabu i stała się twarzą białoruskiej opozycji. Razem z Weroniką Cepkało poparła kandydaturę Swietłany Cichanouskiej w wyborach prezydenckich. Po wydarzeniach w dniach 9-12 sierpnia, jako jedyna z całego zespołu pozostała na Białorusi i weszła w skład prezydium Rady Koordynacyjnej ds. Przekazania Władzy na Białorusi. 

7 września 2020 roku Maryja Kalesnikawa została porwana w centrum Mińska przez niezidentyfikowanych sprawców. Następnego dnia informacja o jej zatrzymaniu dotarła do wiadomości publicznej. Przez 8 miesięcy była bezprawnie przetrzymywana w oczekiwaniu na proces, ale w dalszym ciągu wspierała białoruską opozycję, wysyłając z aresztu listy. Postawiono jej następujące zarzuty na podstawie trzech artykułów białoruskiego kodeksu karnego: udział w zmowie w celu przejęcia władzy w kraju metodami sprzecznymi z konstytucją, utworzenie i kierowanie organizacją ekstremistyczną oraz publiczne wzywanie do działań zagrażających bezpieczeństwu narodowemu.